Gốm Phước Tích – một trong những làng gốm lâu đời nhất xứ Huế – không chỉ lưu giữ kỹ thuật thủ công truyền thống mà còn ẩn chứa những điều kỳ lạ khiến ai yêu gốm cũng phải thắc mắc. Một trong số đó là hiện tượng quen thuộc: một con tu huýt có chỗ bóng láng như phủ men, lại có chỗ xạm mờ, thô ráp. Vì sao vậy?

Không ai đứng giống ai trong lữa

Trong một lần ghé thăm lò gốm Phước Tích, HiPs được một nghệ nhân chia sẻ:“Tại nhiệt độ, vị trí trong lò, và cả tro lửa tuy một mẻ, nhưng không ai đứng giống ai trong lửa.”

Khi nung gốm trong lò củi, nhiệt độ không phân bố đồng đều. Gần tâm lò, nơi lửa cháy dữ và gió hút mạnh, nhiệt độ cao làm đất “chín già”, tạo nên hiệu ứng bóng nhẹ như men phủ. Thật ra, đó là men tro tự nhiên – tro củi bay lên, bám vào gốm và chảy nhẹ khi gặp nhiệt lớn, tạo thành lớp bóng mờ mịn, bền và lấp lánh như thủy tinh.

Ngược lại, những phần khuất gió, gần vách lò hoặc bị che chắn, lại chịu nhiệt thấp hơn. Những phần này không có lớp men tro, giữ nguyên vẻ thô mộc, chân thật của đất nung – một nét đẹp giản dị nhưng đầy cuốn hút.

Hiện tượng “mặt bóng – mặt mờ” trên sản phẩm gốm

Trong nhiều sản phẩm như tu huýt, tượng gốm, hoặc con heo đất, bạn có thể thấy rõ hiện tượng một phần bóng, một phần xám. Điều này đến từ:

1. Sự chênh lệch nhiệt độ trong lò: Những bề mặt hướng ra ngoài, gần lửa sẽ bóng hơn. Mặt khuất thì xạm mờ, thô ráp.

2. Kỹ thuật phủ men không toàn phần (hoặc không men): Gốm Phước Tích thường giữ nguyên vẻ thô để tôn vinh vẻ đẹp mộc mạc.

Chủ ý nghệ thuật: Sự tương phản giữa bóng – mờ tạo nên chiều sâu và cái hồn cho sản phẩm thủ công.

Vẻ đẹp của sự không hoàn hảo

Trong thời đại của công nghệ sản xuất hàng loạt, mỗi món đồ gốm thủ công – với những đường cong không đều, vết lửa vô tình, hay lớp men nứt tự nhiên – lại trở nên độc bản và sống động.

Tu huýt Phước Tích không chỉ là món đồ lưu niệm, mà còn là mảnh đất – ngọn lửa – bàn tay người thợ kết tinh thành một câu chuyện truyền thống.

Nếu bạn yêu thích vẻ đẹp thô mộc, trầm tĩnh và chân thật, đừng bỏ lỡ những sản phẩm gốm Huế – nơi từng dấu lửa để lại một ký ức riêng.